Szkoła Mistrzów Tradycji

Podlaski wielogłos

W 2018 roku, w ramach programu „Szkoła Mistrzów Tradycji”, realizujemy projekt „Podlaski wielogłos”, który dotyczy przede wszystkim pieśni, w których występują dwa głosy (heterofonia, ale i rozbudowany wielogłos). Są to w szczególności pieśni religijne (kolędy, wielkopostne), obrzędowe pieśni wiosenne (tzw. ohulki, rohulki, wysynynki, sadońki), sianokośne, żniwne, tzw. konopielki, pieśni liryczne, rekruckie, przyśpiewki.

Warsztaty dotyczą tradycji muzycznych wsi: Dobrowoda (gm. Kleszczele, pow. hajnowski), Gorodzisko i Borysówka (gm. Narew, pow. hajnowski), Rakowicze (gm.Lipsk, pow. augustowski).

Warsztaty odbywają się od kwietnia do sierpnia 2018 roku. We wszystkich wsiach występują lokalne dialekty, którymi posługują się mieszkańcy. W Rakowiczach (miejscowość położona tuż przy granicy z Białorusią) mówi się dialektem nazywanym „czarnoruskim”, w Gorodzisku występuje tzw. gwara mieszana, w Dobrowodzie dialekt języka ukraińskiego. Będziemy na to zwracać uwagę podczas spotkań.

Początki Zespołu Śpiewaczego z Dobrowody przypadają na rok 1968. Obecnie tworzą go: Walentyna Klimowicz (ur. 1943), Nina Jawdosiuk (ur. 1942) oraz Barbara Jakimiuk (ur. 1945). Pieśni, które wykonują są unikatowe pod względem melodyki, jak i treści. Są to pieśni obrzędowe cyklu rocznego: tzw. rohulki, wysnynky (dwa rodzaje pieśni wiosennych), sianokośne i żniwne oraz obrzędowe rodzinne: korowajowe, weselne, chrzcinne. Zespół koncertował w kraju i zagranicą (Białoruś, Ukraina) niejednokrotnie zdobywając nagrody. Pieśni w wykonaniu śpiewaczek z Dobrowody można znaleźć na 3-płytowym albumie „Pieśni nie tylko święte. Tradycja muzyczna Podlasia”. Zespół jest laureatem Nagrody Ministra Kultury i Dziedzictwa Narodowego.

Anna Tesluk (ur. 1939 r.) oraz Nadzieja Osipiuk (ur. 1943 r.) to mieszkanki wsi Gorodzisko (k/Narwi). Były najmłodszymi członkiniami znanego i cenionego przez etnomuzykologów zespołu „Krywczanki” z Krzywca. Od 2010 roku śpiewają w stworzonej przez Annę Tesluk grupie „Podlaszanki”, obecnie z trzecią śpiewaczką – Anną Pawluczuk z sąsiedniej wsi, Borysówki. Wykonują pieśni w lokalnej gwarze. W ich repertuarze jest najwięcej dwugłosowych pieśni lirycznych. Ponadto panie śpiewają pieśni sianokośne, żniwne, weselne, wiosenne (tzw. ohulki), religijne. Pieśni w wykonaniu zespołu „Podlaszanki” można usłyszeć na płycie „Ludowe pieśni religijne z Podlasia”.

W 2014 śpiewaczki z Gorodziska uczyły swoich pieśni w ramach „Warsztatów pieśni podlaskich”: https://www.youtube.com/watch?v=5mya6EO0gwk, a w 2015 w ramach „Obrzędowych pieśni podlaskich”: https://www.youtube.com/watch?v=a6_3H7-DocQ&t=668s.

Stanisław Rajkowski (ur. 1948) pochodzi z Rakowicz, gdzie mieszka do dziś. Jako młody chłopak kolędował „po Allelui”, organizował „grupy herodowe” i inne formy teatralne. Sam zapisywał i odtwarzał wiele tradycyjnych lokalnych pieśni, w tym szczególnie cennych: żniwnych, konopielkowych, weselnych, pogrzebowych.

Stanisław Rajkowski w 1988 roku założył Rodzinny Zespół Śpiewaczy z Rakowicz. Zespół śpiewa w lokalnym dialekcie pogranicznym polsko – czarnoruskim, zbliżonym do plebejskich gwar wokółgrodzieńskich (z Rakowicz do Grodna w linii prostej to ok. 20 km); większość członków mieszka we wsiach przygranicznych. Zespół reprezentuje tradycje pogranicza polsko- czarnoruskiego. (Grodzieńszczyzna historycznie zwana była Rusią Czarną bądź Rusią Litewską; dialektolodzy określają grodzieńskie dialekty jako czarnoruskie.)

Zespół jest laureatem I nagrody w kategorii zespołów śpiewaczych na Ogólnopolskim Festiwalu Kapel i Śpiewaków Ludowych w Kazimierzu nad Wisłą w 1991 roku oraz dwukrotnie II nagrody na tymże festiwalu (w 2010r. i 2016r), a także m. in. wojewódzkich konkursów herodowych w Hajnówce (w roku 2012). Kilka pieśni zespołu można usłyszeć na płycie „Suwalskie Podlasie” z serii „Muzyka źródeł”- kolekcja Muzyki Ludowej Polskiego Radia.

Zespół prowadził warsztaty w ramach programu „Szkoła Mistrzów Tradycji” w 2017 roku: https://www.youtube.com/watch?v=NqKCnltMRTs&t=382s.

Obecnie zespół tworzą: Stanisław Rajkowski (ur. 1948), Honorata Rajkowska (ur. 1947), Zofia Rajkowska (ur. 1941), Helena Lewkowicz (ur. 1948) oraz Renata Bogdan (ur. 1977) – córka Stanisława i Honoraty, która od najmłodszych lat zna rodzinny repertuar.

Warsztaty odbywają się i są współfinansowane w ramach programu Instytutu Muzyki i Tańca „Szkoła Mistrzów Tradycji”